پرورش قارچ صدفی (بخش اول)

مقدمه

تولید جهانی قارچ خوراکی در طی سال های اخیر افزایش چشمگیری داشته است و بخش عمده این افزایش تولید مربوط به 15 سال آخر این دوره می باشد .همچنین تغییر قابل ملاحضه ای در نوع گونه های قارچ های خوراکی عرضه شده بوجود امده است ،به طوری که  در سال 1979 بیش از 70 درصد قارچ تولید شده در جهان ،قارچ دکمه ای بوده در حالی که در سال 1997 تنها 32% تولید جهانی را  به خود اختصاص داده است .کشور چین بزرگترین تولیدکننده قارچ خوراکی بوده که دارای تولید 3918300تن در هر سال است و 64%تولید جهانی را در اختیار دارد همچنین بیش از 85% قارچ صدفی تولید شده در دنیا ،به کشور چین اختصاص دارد .  

مکان یابی و انتخاب موقعیت برای احداث واحد

موقعیت مکانی سالن های پرورش قارچ به ویژه در مورد سالن هایی که ساده بوده و به صورت سنتی به پرورش قارچ می پردازند از اهمیت به سزایی برخوردار است ،عوامل اساسی که باید در هنگام انتخاب مکان پرورش قارچ ،مدنظر قرار گیرند به شرح زیر است :

شرایط آب و هوایی

اگر چه شرایط مناسب برای تولید انواع قارچ های خوراکی با هم متفاوت است ولی معمولا قارچ ها در شرایط گرم و مرطوب رشد میکنند .بنابراین افرادی که میخواهند در مناطق معتدله و در تمام فصول سال به تولید قارچ بپردازند لازم است که سالن های پرورش قارچ خود را در مکان هایی که گرم تر و آفتابی تر بوده و در زمستان در معرض وزش باد قرار ندارد احداث کنند .ولی در مناطق نیمه گرمسیری احداث سالن های پرورش قارچ در مناطق مرتفع که در تابستان ها سردتر از مناطق کم ارتفاع هستند مناسب تر است .در مناطقی که شرایط برای پرورش قارچ نامناسب است میتوان با استفاده از عایق کردن سالن ها و بکارگیری تجهیزات مناسب تاثیر شرایط نامناسب محیط خارج بر سالن های پرورش قارچ را به حداقل رساند.

ورق های پلی اتیلنی یکی از پرکاربرد ترین مواد مورد استفاده در چنین شرایطی بوده و اغلب به منظور تنظیم شرایط دما و رطوبت به کار می رود .از این ورقه ها میتوان به هنگام بارش باران های سنگین و یا وزش بادهای قوی برای سالن های کاهگلی و سازه های موقتی به عنوان سایبان استفاده نمود .

برای عایق سازی سالن های پرورش قارچ در مقیاس بزرگ از روش های مختلفی استفاده میشود .در این سالن ها شرایط محیطی از قبیل دما و رطوبت و غلظت  co2 به طور اتوماتیک کنترل میشود .با انتخاب موقعیت مناسب برای سالن پرورش قارچ و ایجاد  شرایط مناسب در این سالن ها میتوان هزینه های تولید را به حداقل رساند .

دسترسی به آب

قارچ به عنوان محصولی که دارای 90 درصد رطوبت بوده و بهترین رشد را در رطوبت نسبی 80-90 درصد دارد و به دلیل این که واحدهای پرورش قارچ خوراکی در مراحل پاستوریزه کردن سوبسترا سرد و مرطوب کردن و تمیز نمودن سالن ها به آب و رطوبت بالایی نیاز دارند لذا پرورش قارچ مستلزم وجود آب و اطمینان از امکان دسترسی به منابع آب در زمان های بی آبی است .

مناسب بودن شرایط محیطی

تولید کنندگانی که محصولات آنها از محبوبیت بیشتری برخوردار است افرادی هستند که قارچ آنها دارای شرایط ارگانیک است .تولید قارچ در مکان هایی که امکان الودگی قارچ از طریق هوا و مواد شیمیایی وجود دارد برای تولید قارچ بصورت ارگانیک و تضمین سلامت مصرف کننده محدودیت ایجاد میکند.لذا باید از احداث واحدهای پرورش قارچ در نزدیکی مجتمع های صنعتی و محل های دفن و سوزاندن زباله و تصفیه خانه های فاضلاب خودداری کردو

نزدیک بودن به بازار فروش

قارچ محصولی است که قابلیت فساد پذیری بالایی دارد .برای بدست اوردن حداکثر سود از فروش قارچ ،تولید کنندگان باید انها را پس از برداشت از سالن های پرورش در حداقل زمان ممکن به بازار فروش برسانند .لذا انتخاب مکان هایی که فاصله زیادی با بازار ندارند کاملا در کاهش هزینه های حمل و نقل و کسب سود بیشتر ناشی از فروش ثارچ تازه موثر است .همچنین به تولیدکنندگان توصیه میشود قبل از برداشت قارچ اقدام به شناسایی و تعیین مشتری ها نموده و با سوپرمارکت ها وافرادی که مواد اولیه رستورانها را تهیه میکنند و عمده فروش ها ارتباط پیدا کنند.

اسپان

قارچ های صدفی که از ریسه های به هم بافته شده قارچ برروی یک بستراستریل شده از دانه غلات بوجود می ایند .مخلوط میسلیوم دانه غلات تحت عنوان اسپان نامیده میشود و برای بذر زنی بستر رشد قارچ استفاده میشود .تولید اسپان قارچ یک فرایند پیچیده ای است و تولید آن برای عموم تولیدکنندگان قارچ امکان پذیر نیست .اسپان گونه های مختلف قارچ های صدفی ممکن است از تولیدکنندگان تجاری اسپان که معمولا دارای دستور العمل کاربرد نیز هستند خریداری میشود .بسیاری از شرکت های تجاری اسپان تنها اسپان را از مایه تلقیحی که دارای استاندارد کنترل کیفیت است تولید می کنند .این استاندارد ها شامل گواهی تایید روند تولید مایه تلقیح و اطمینان از خلوص و قدرت بیولوژیکی اسپان است .

تولید کنندگان اسپان معمولا اسپان قارچ صدفی را از هم جداسازی میسلیوم های ثانویه و از طریق کشت بافت تولید میکنند.استفاده از روش کشت بافت توصیه ترین روش برای تولید مادر کالچر است .زیرا با استفاده از این روش تمامی ویژگی های ژنتیکی قارچ از طریق میسلیوم ایزوله شده حفظ خواهذ شد .در طی مراحل تولید اسپان اولین میسلیوم ایجاد شده مادر کالچر نامیده میشود و سپس به سوبسترای مورد نظر تلقیح میگردد و برروی سوبسترا توسعه می یابد که به ان مادر اسپان گفته میشود.از مادر اسپان میتوان برای تلقیح سوبسترهای دیگر استفاده نمود که در واقع سومین تکثیر بوده و به آن اسپان تجاری قارچ میگویند .با تکرار تلقیحو تکثیر میتوان از مادر کالچر اسپان بیشتری تولید کرد اما با افزایش این تکرارها قدرت اسپان نیز کاهش می یابد .در حین تکثیر و نگهداری تولید کنندگان باید نسبت به رعایت اصولی که مانع کاهش قدرت رویشی اسپان بوده و یا منجر به ایجاد جهش و تغییر در اسپان نمی گردد متعهد باشند .روش های متعددی برای نگهداری مادر کالچر وجود دارد که  عبارتند از انجام کشت دوم نیتروژن مایع و بسته بندی در پارافین

بستر کشت

بستر کشت به منزله خاکی است که مواد غذایی مورد نیاز گیاه را تامین میکند .بستر کشت قارچ صدفی باید مواد مغذی مورد نیاز ثارچ صدفی را تامین نماید

مهم ترین منابع تامین مواد غذایی برای قارچ صدفی سلولز و همی سلولز و لیگنین هستند .نسبت c/n فاکتور مهمی برای اختلاط مناسب ترکیبات بستر کشت قارچ صدفی می باشد .قارچ صدفی در مقایسه با قارچ دکمه ای به مقادیر بیشتری ازکربن و مقادیر کمتری ازت نیاز دارد .عمده ترین مواد اولیه مورد استفاده برای تهیه بستر کشت قارچ صدفی از قبیل ساقه غلات و ضایعات پنبه و خاک اره می باشند که به منظور متعادل کردن باید مکمل هایی مانند سبوس برنج و گندم که دارای منابع نیتروژن می باشند به این بستر کشت اضافه نمود .مواد معدنی معمولا در مواد اولیه مورد استفاده در بستر کشت وجود دارند و نیاز به افزودن مکمل وجود ندارد.

تولید کنندگان قارچ صدفی دارای طیف وسیعی از مواد اولیه مورد استفاده برای تهیه بستر کشت هستند و قارچ های صدفی میتوانند بوسیله انزیم های خود این مواد را مورد استفاده قرار دهند .قارچ صدفی میتواند از لیگنین و سلولز که اکثر انها ضایعات محصولات کشاورزی هستند به عنوان تولید کربن استفاده نماید .بنابراین موادی که حاوی لیگنین و سلولز باشند از قبیل پوست دانه افتابگردان و کلش گندم و برنج و حبوبات و باگاس نیشکر و خاک اره درختان و پوست بادام زمینی و ضایعات پنبه و درختان کاکائو و .............قابل کاربرد است.

برای انتخاب مواد مناسب بستر کشت پرورش دهندگان باید به عواملی نظیر مدت زمان در دسترس بودن  مواد اولیه ، هزینه و میزان بهره وری از مواد اولیه توجه داشته باشند .

معمولا نمیتوان یک فرمول خاص را به عنوان بهترین فرمول برای اختلاط مواد بستر کشت قارچ صدفی معرفی کرد.زیرا عواملی از قبیل شرایط آب و هوایی و قیمت مواد اولیه و در دسترس بودن آنها از عوامل مهم برای انتخاب این مواد می باشد و تولید کنندگان معمولا از طریق ازمون و خطا بر مبنای تجزیه و استانداردهایی را برای مخلوط کردن و فرمولاسیون بستر کشت قارچ صدفی تعیین میکنند.

در انتخاب روش کشت ،تولیدکنندگان باید سهولت دسترسی به مواد اولیه  و نحوه اماده سازی آن را در نظر بگیرند .ثبت  و زمان بندی عملیات و مراحل عموما منجر به بالارفتن کیفیت تولید میشود .اما به نظر میرسد روش های جدیدتر تولید  از قبیل کشت قارچ صدفی روی طبقات و یا با استفاده از بطری و کیسه گامهایی برای رسیدن به کیفیت بهتر هستند .

عمده ترین روش تولید قارچ صدفی استفاده از روش کیسه ای است که در این روش عملکرد نسبتا پایدار و احتمال عدم موفقیت در آن نسبتا پایین است .چنین به نظر میرسد که روش کشت در طبقات از روش های کشت درون کیسه و یا بطری ریسک پذیری بیشتری دارد زیرا در صورت وجود الودگی در بستر کشت ،این الودگی به سرعت در تمام توده ای که روی یک طبقه قرار دارد گسترش می یابد .تولید درون بطری ها قابلیت اتوماتیک شدن را داشته و نیاز به سرمایه گذاری بالایی را دارد.

شرایط محیطی

عوامل محیطی شامل دما،رطوبت نسبی، نور و میزان اسیدیته بستر کشت با هم مرتبط بوده و بر هم تاثیر .میگذارند .با افزایش دما در سالن های پرورش رطوبت نسبی کاهش می یابد .دمای بالاتر بر متابولیسم های مرتبط به تولید میوه قارچ تاثیر میگذارد که در نتیجه آن میزان تنفس و در نتیجه تولید co2  را افزایش میدهد .قارچ صدفی در هر یک از مراحل رشد خود نیازمند شرایط محیطی متفاوتی می باشد .در طی عملیات تلقیح میزان رطوبت نسبی مورد نیاز 65-70 درصد و میزان رطوبت بستر کشت 65 درصد است .دمای مناسب در هنگام رشد میسلیوم ها 20-25 درجه سانتیگراد و در برخی از گونه های گرمادوست دما 25-35 درجه سانتیگراد می باشد .

پین  زنی قارچ توسط تغیراتی که در شرایط محیطی بوجود می آید از قبیل شوک سرمایی ، آبیاری و تابش نور ایجاد میشود .باظهور پین ها تولید کنندگان مقدمات لازم برای عملیات پین زنی را مهیا کرده و شرایط محیطی پایداری را که برای ایجاد میوه دهی در قارچ مناسب است فراهم می آورند .co2 مطابق با نوع و گونه قارچ صدفی ، باید کمتر از ppm800  باشد . تشکیل میوه قارچ همچنین نیازمند به رطوبت نسبی بالا حدود 80-95 درصد و دمایی به میزان  10c پایین تر از  شرایط مناسب  برای رشد میسلیوم می باشد . علاوه بر این برای تعدادی از گونه ها تامین نور 50-500 لوکس از ضروریات می باشد

پس از تشکیل پین ها و اتمام دوره تولید پروش دهندگان قارچ ها را برداشت میکنند.تولیدکنندگان قارچ میتوانند گونه هایی را که متناسب با شرایط محیط انها است انتخاب نمایند.

هر یک از گونه های پلوروتوس برای میوه دهی نیازمند شرایط محیطی مخصوص به خود می باشند .

سالن های پرورش قارچ صدفی

امروزه کشاورزان میتوانند در مناطقی از دنیا که شرایط برای رشد قارچ مناسب است در فضای ازاد قارچ پرورش دهند ولی تولیدکنندگانی که میخواهند بطور اقتصادی  قارچ تولید کنند

نمی توانند برنامه ریزی های تولید را بر مبنای شرایط محیطی تنظیم نمایند .و به طور اقصادی قارچ تولید کنند نمیتوانند برنامه ریزی های تولید را بر مبنای شرایط محیطی تنظیم نمایند و به همین دلیل اکثر تولیدکنندگان قارچ  احداث سالن های پرورش قارچ را ترجیح میدهند .دامنه استفاده از مصالح برای ساخت این سالن ها بسیار متنوع است  .بطوریکه در بعضی از مناطق با استفاده از مصالح بسیار  ابتدایی و در بعضی نواحی با استفاده از مصالح موجود و متداول  ساخته می شود .ایجاد شرایط مناسب در سالن های پرورش قارچ منجر به افزایش عملکرد قارچ می شود .به همین دلیل نیز تولیدکنندگانی که تصمیم به احداث سالن های پرورش قارچ دارند باید به مواردی از قبیل انتخاب مکان مناسب و چگونگی احداث سالن ها توجه کافی داشته باشند .

پس از تعیین موقعیت و انتخاب مکان مناسب ،تولیدکنندگان باید نوع مصالح مورد نیاز از قبیل چوب ، لوله های استیل ،پلاستیک ،گلیم ،برگ ،کاه و کلش و کاهگل و علف های خشک به سادگی در دسترس پرورش دهندگان وجود دارد و انها می توانند اتاق های ساده ای را با مواد موجود بسازند.در مواقعی که شرایط محیطی از نظر دما و اب و هوا مناسب است باید به تولید قارچ در سالن های پرورش کاملا بسته اقدام نمایند تا کمتر تحت تاثیر   شرایط اب و هوایی بیرونقرار بگیرند .

منبع : www.novinkesht.ir

لطفا در صورت کپی مطلب حتما لینک سایت مارو به عنوان منبع درون سایت خود قرار دهید

در صورت تخلف و کپی غیر قانونی سایت خاطی به مراجع ذی صلاح گزارش میشود